İktisadi fikirler
Fiyatlar bize nasıl kasıtlı olmadan bilgiyi sunar ?
Hayek’e göre bilgi tek bir yerde bulunmaz, birçok insanın yaşadığı bir topluluğun içinde parça parça dağılmıştır. Bireylerin bilgisi sınırlı olduğu için tek başlarına yapbozu tamamlayamazlar.
Bireyler ise genellikle bilgiyi yarattıklarının farkında değillerdir. Örnek olarak bir satıcı bir şeyin fiyatını belirlemek için hammadde arzının, ara ürünleri düşünmek zorunda değildir. Fiyatlar ona zaten bu bilgiyi kasıtlı olmadan elde ettirmektedir. Böylelikle girişimci kolay bir şekilde piyasalardaki olası fırsatın farkında olur. Kar ve zarar da bize rekabet hakkında bilgi vermektedir. Böylelikle aşırı detaylı bir araştırma sonucu ortaya çıkabilecek bir şeyi fiyatlar bize sunar. Böylelikle düzen bilinçli olarak kurulmaz, kendiliğinden oluşur.
Örnek olarak siz bir girişimcisiniz, piyasada bir tekelin (ya da piyasaya çok büyük oranda hakim olan bir firmanın) olduğunu fark ediyorsunuz ve malların çok daha ucuza satılabileceğini fark ediyorsunuz. Bu işe giriyor ve başarılı oluyorsunuz ve rakibiniz olan tekel zarar ediyor. Böylelikle fiyatlar hem size potansiyel fayda hakkında bir fikir verdi, bunun yanında fiyatların rekabet sonucu düşmesi de diğer üreticiler için arzın arttığının habercisi oldu. hem de kar-zarar oranları bu piyasadaki tekele bir uyarı sinyali gönderdi. Günün sonunda kimsenin haberi olmasa da aslında herkes bir diğerine bilgiyi kasıtlı olmadan iletmiş oldu yani düzen kendiliğinden ortaya çıktı.
Merkezi planlama sorunu
Fiyatlar olmadan üretici sinyalleri alamaz, neye ne kadar ihtiyaç olduğu ya da en verimli çıktının nasıl alınacağı bilinemediği, kar-zarar’ın olmadığı bir merkezi planlama sisteminde fırsatlar belli olmadığı ve Planlamacılar tüm bilgileri elde edemeyeceği için verimsizlik oluşur. Buna Doğu bloğu ülkelerini örnek verebiliriz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder